Vilde Gjerde Lied (25) kjem frå Liabygda i Møre og Romsdal. Ho har bachelor i samfunnsgeografi og jobbar som journalist i NRK Troms og Finnmark. Denne teksten gir uttrykk for hennar personlege meining.
Vi har høyrt det fleire gongar dei siste åra: bygda som blir ein gamleheim, husa som står tomme, lysa som blir sløkte for siste gong.
For lite att
Det handlar ikkje berre om dei som bur der, men også om oss som har flytta ut, som kanskje aldri kjem heim. Mykje står på sånne som meg. Det er ei plikt eg kjenner på sjølv, men det er også mykje press frå dei som bur heime.
Eg blir spurt om det heile tida: Kor tid skal du flytte heim? Vil du flytte heim?
Sanninga er at eg veit ikkje. Bygda mi har endra seg så mykje sidan eg flytta derifrå.
Då eg gjekk ut av barneskulen i 2008 var vi rundt 30 elevar på skulen. Då han blei lagt ned for fire år sidan var det åtte igjen. Idretten er flytta til nabobygder. I si stordomstid på 70-talet hadde vi fem møbelfabrikkar, i dag har vi ingen.
Vi er for få. Og vi blir færre.
Ifølgje SSB har folketalet sokke frå 237 til 193 på ti år. Og Liabygda er ikkje åleine. NRK si kartlegging av flyttestrøymane i Noreg viser korleis folk strøymer frå utkantane og inn til større stader.
Løysinga på problemet er eigentleg enkel: at vi som flyttar frå vender tilbake. Bygda har ofte spurt oss kva som skal til for at vi skal gjere det, men aldri komme på betre ting enn fibernett.
Strittar i mot tanken på å flytte heim
Heilt til pappa påpeikte at vi stilte spørsmålet feil. Han snudde på det og spurte heller kvifor eg ikkje ville flytte heim.
At han sa dette så direkte gjorde meg både sint og fornærma. Det tok lang tid før eg i det heile tatt greidde å gå inn på det. For dette handla jo ikkje om meg, men om alle dei andre frå bygda.
Likevel hadde han rett. For det var ikkje berre noko i meg som stritta imot sjølve spørsmålet om å flytte heim, men også noko som stritte imot tanken på å skulle gjere det.
Det var vondt å innrømme at eg, som er så glad i bygda og som oppriktig trur at det er betre å bu der enn i byen, sjølv ikkje greier tanken på å bu der.
Det er vanskeleg å sette ord på, og ikkje minst vondt.
Meininga med livet er å gå med slengbukser
Men det er noko inni meg som fryktar at det å flytte heim betyr å stagnere, at eg vil bli gløymt, at det er umogleg å bli noko, at det er det same som å gi opp.
På ein måte veit eg at dette ikkje er sant, men samtidig er det slik vi snakkar om dei som blei verande, om dei som fekk hus og barn før dei fylte 20.
For du må ut av bygda for å utvikle deg, ikkje sant, for å tenke nytt?
Det er usagt mellom oss, mest av alt fordi det verken er sant eller representativt for dei som valde å bli på bygda. Det er trass alt snakk om vennane og foreldra våre. Dei fortener meir.
Samtidig er det ikkje rart. Det passar perfekt inn i biletet vi har av den umoderne bygda som heng bakpå det meste. Historia du får høyre kvar gong du reiser til ein stad som berre er litt større.
Eg får stadig fordommar slengt mot meg om bygda som konservativ, homofobisk og rasistisk. Dette stemmer om enkelte personar frå bygda, men eg trur ikkje at det er fleire slike folk her enn i byen. Slik som det er overalt.
Seinast denne veka fekk eg høyre av ei venninne frå byen at det som er på moten, først kjem til bygdene nokre år seinare. Dette hadde ho funne ut etter å ha besøkt ei bygd.
For meininga med livet er å gå med slengbukser, skaut og supersmale solbriller til rett tid.
Dyrt, trongt og stygt
I fjor flytta eg frå Oslo til ein liten by på Vestlandet i eit halvt år. Den vanlegaste reaksjonen var: Kva faen skal du der? Det er vel ingenting der å gjere, ingenting av nytte.
Ingen snakka om at eg grunnen til at eg reiste dit var for å få ei utdanning eg ikkje kunne fått andre stader.
Det gjorde utruleg vondt. Kva faen er det å gjere på bygda liksom?
Samtidig er det akkurat det same eg tenker når eg høyrer om andre som skal flytte til ei mindre bygd. «Jøss, torer ho det, så modig!»
Det er jo byane som er på brestepunktet, som har vakse mykje dei siste tiåra, kanskje meir enn dei burde. Det har blitt dyrt og trongt, og faktisk ganske stygt fleire stader.
Og så les vi i avisene om at enda ein skule blir lagt ned på bygda, enda ein arbeidsplass, enda eit postkontor forsvinn – butikken, polet, alt – medan lokalpolitikarar smør på seg tiltak om gratis barnehage og gratis tomt.
Som om det er gratis barnehage og gratis tomt som skal til. Eg vil ikkje ha noko av dette. Eg vil ha lyst til å flytte heim, utan å føle at eg med det skriv meg ut av historia.
Bygda vil jo ikkje ha kven som helst heller. Her vil dei ha fødeklare kvinner og barnefamiliar. Mange av oss er ikkje der no, kanskje aldri.
Har vi blitt for gode for bygda?
Det som skjer med bygdene våre, skjer også med oss som er frå bygda. Det er vanskeleg å forklare korleis det kjennest når bygda di visnar framfor auga dine.
Vi har ingen reell distriktspolitikk i Noreg, i alle fall ikkje for mi bygd. For der skjer det stadig mindre og det blir stadig færre moglegheiter. Der regjeringa sviktar, har bygdefolket alltid tatt over, men det tærer på.
Om bygda var ein kropp, er dei som bur der og vi som kjem derifrå, pulsen som får blodet til å strøyme rundt i årene, fort og hardt. Sakte, men sikkert har blodårene tetna til. Det er ikkje rart vi prøver å finne andre stader å puste.
Eg har framleis ikkje sett eit einaste tiltak frå politikarar som treffer. Berre dei som får årene til å tetne meir til.
For fabrikkane, gardane, skulane, butikkane, kafeane, dei forsvinn ikkje av seg sjølv.
Resultatet er ungdom frå bygda som flyttar ut, men ikkje tilbake, og dei som vil heim, men ikkje får det til, og dei som blir, og føler seg gløymde og forlatne.
Eg spør igjen: Om eg ikkje flyttar heim, er det mi skyld at bygda døyr?
MEIR OM FOLKEVANDRING: Les om Tanja (23), som er einaste frå kullet sitt som har flytta heim att til den vesle bygda Hyllestad.
Denne saka er ein del av «Den store folkevandringa», eit samarbeidsprosjekt mellom lokalaviser organisert i Landslaget for lokalaviser (LLA), Senter for undersøkande journalistikk (SUJO) og NRK.
LES FLEIRE KOMMENTARAR:
